Rapier - charakterystyka broni - typy konstrukcyjne.

Moderator: Hermann

Awatar użytkownika
toyotomi
Administrator
Posty: 3396
Rejestracja: 08 mar 2016, 22:58
Lokalizacja: EU/de

Rapier - charakterystyka broni - typy konstrukcyjne.

Postautor: toyotomi » 15 mar 2016, 21:55

Zaczynając moje hobby z białą bronią, korzystałem z opracowań historyków bronioznawców,
robiąc własne notatki z tekstów źródłowych, dotyczących poszczególnych typów białej broni.
Nie przypuszczałem że tak wybitni historycy jak H. Seitz, Z. Żygulski czy też W. Kwaśniewicz
mogą popełnić tak oczywisty błąd, dotyczący klasyfikacji broni i jej typów.


Dzisiaj wiem – że powieliłem [za historykami] błędną klasyfikację rapiera.
Postanowiłem nie usuwać poniższego wpisu – czysto w celu poglądowym, jako porównanie do stanu faktycznego.
Kolejne wpisy, ujawniają wszelkie nieścisłości związane z klasyfikacją H. Seitz’a i kolejnych historyków,
jak i odnoszą się do logicznej – pod względem bronioznawczym – klasyfikacji tej broni.


Klasyfikacja - Heriberta Seitz’a - rapierów przeprowadzona na podstawie konstrukcji rękojeści, rozróżnia 5 typów.

Typ – 1. Rapiery z rękojeściami krzyżowymi. Typ najbardziej spokrewniony z mieczami, występujący w pierwszej połowie XVII w. Miały głowice owoidalne lub sercowate (spłaszczone). Jelce przeważnie esowate, z oślą podkową lub bocznym pierścieniem, a także z paluchem. Uchwyty rękojeści oplecione drutem. Głownie tych rapierów są długie, na ok. 90 cm.
rap.1..JPG


Typ – 2. Najbardziej charakterystyczny typ rapiera (pierwszej połowy XVII w.). Posiadały głowice owoidalną. Jelec prosty lub esowaty, z rozbudowanym systemem obłęków i oślich podków, oraz z kabłąkiem jelca, którego ramię dochodzi do głowicy. Konstrukcyjnie dotyka ono głowicy, jednak nie było mocowane do niej. Był to typ jak najbardziej funkcjonalnie dostosowany do boju.
rap.2..JPG


Typ – 3. W połowie XVII w. wszedł w modę rapier o szerokiej głowni, przeznaczonej do cięcia i kłucia. Głowica gruszkowata lub cebulasta. Jelec esowaty z kabłąkiem sięgającym głowicy. W miejscu osadzenia trzonu na głowni, zamontowana sercowata ażurowa tarczka, obrzeżona obłękami. Rapier ten używali przeważnie kawalerzyści. (Odmiana tego rapiera o gładkich kształtach głowicy i delikatniejszej obudowie rękojeści nosi nazwę „szpady walońskiej”).
rap.3..JPG


Typ – 4. Typ ten nosi nazwę „rapiera koszowego”. Pojawił się na początku XVII w. w Anglii i używany w całej Europie Zachodniej. Charakteryzuje się głownią o średniej długości ok. 80 cm. Dosyć szeroką u nasady (ok. 4-5 cm). Najczęściej ze zbroczami. Rękojeść z całym systemem kabłąków i obłęków, tworzącą pełną osłonę dla dłoni. Stalowy kosz rękojeści spełniał rolę rękawicy rycerskiej. Rapier ten był bronią (przede wszystkim) bojową, rozpowszechnioną w całej Europie. (w kolejnych stuleciach, w Szkocji, stanowił broń o charakterze narodowym, aż do XX w.). W Wenecji rozwinął się (ten typ rapiera) o nazwie „schiavona” (prawdopodobnie od słowiańskiego autoramentu uzbrojonego w tę broń, służącego w armii Republiki), z charakterystyczną płaską, kwadratową głowicą rękojeści.
rap.4..JPG


Typ – 5. W czwartym dziesięcioleciu XVII w. W Hiszpanii i Włoszech, rozpowszechnił się rapier z rękojeścią o głowicy owoidalnej lub kulistej (spłaszczonej), długim prostym jelcem z kabłąkiem, krótkim trzonem rękojeści i wydatną osłoną w kształcie czaszy (półkulistej), niekiedy ażurowej. Dla tych rapierów przyjęto nazwę „rapierów dzwonowych”. Do tego typu rapierów zaczęto stosować (w pojedynkach) puginały, do lewej ręki (zwane „lewakami”). Głownie tych puginałów, mają najczęściej w pobliżu nasady (na progu) otwory, lub głębokie nacięcia, służące do chwytania głowni rapiera przeciwnika. Rękojeść o długim prostym jelcu z osłoną w formie trójkątnej tarczy, dochodzącej do głowicy.
rap.5..JPG


-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Bibliografia:
1. „Blankwaffen” H. Seitz. Brunszwik 1968. T. 2 s. 30-32
2. „Broń w dawnej Polsce” Z. Żygulski jun. Warszawa 1982. s. 218-220
3. „Leksykon broni białej i miotającej” W. Kwaśniewicz. Warszawa 2003. s. 194-197
4. „Stara broń w polskich zbiorach” Praca zbiorowa. Warszawa 1983. s. 170-1
77
花は桜木人は武士

Awatar użytkownika
toyotomi
Administrator
Posty: 3396
Rejestracja: 08 mar 2016, 22:58
Lokalizacja: EU/de

Rapier - fakty konstrukcyjne

Postautor: toyotomi » 11 sty 2018, 22:33

Klasyfikacja rapierów - Heriberta Seitz’a - oparta jest na konstrukcji rękojeści,
bez uwzględnienia sposobu, jak i technik fechtunku, charakterystycznych – i przypisanych – tylko tej konstrukcji broni.

Jednym ze sposobów klasyfikacji broni białej, jest przyjęcie za wykładnię – rodzaj konstrukcji rękojeści.
W znacznej części, sposób ten sprawdza się znakomicie, pozwalając metodycznie sklasyfikować broń.
Jednocześnie, sposób ten nie jest uniwersalny i nie można go stosować do wszystkich typów broni białej.


Tak właśnie postąpiono z rapierem – wprowadzono zbyt szeroką kategorię nie uwzględniając funkcjonalności i technik fechtunku.
W oparciu – jedynie – o techniczny i stylistyczny rodzaj oprawy głowni – rękojeści.
Co skutkuje zaszeregowaniem do „rodziny rapiera” broni nie mającej nic wspólnego z rodzajem szermierki, jaką używano dla rapiera.
Jest to podstawowy błąd metodologiczny, nie wprowadzający jednoznacznego podziału kategorii broni.

Polska terminologia bronioznawcza w dużej mierze oparta jest na opracowaniach Z. Żygulskiego,
który za H. Seitz’em pisze „…typologia rapierów zasadza się na zmienności kształtów rękojeści”
[Z. Żygulski „Broń w dawnej Polsce” Warszawa PWN 1975]
Niezwykle enigmatyczne stwierdzenie - pozwalający „rozciągać” kategorię rapiera, tylko i wyłącznie,
pod względem kształtu rękojeści, nie biorąc pod uwagę cech głowni, jak i przeznaczenia broni.

Spróbujmy zestawić i jasno określić – jaka broń rapierem jest i co ją charakteryzuje.

Rapier – broń biała, jednoręczna, o długiej obosiecznej klindze i rozbudowanej oprawie rękojeści.
Z początków powstania broń sieczno-kolna, ostatecznie ukształtowana jako - niemalże wyłącznie - broń kolna.
Charakterystyczną i podstawową cechą rapiera – jest sposób ujęcia broni –
Przekładając palec wskazujący i kciuk przez krzyż jelca i objęcie nimi tępego fragmentu głowni – ricasso.
Właśnie to – funkcjonalne – ricasso stanowi o konstrukcji rapiera, jak i o metodzie posługiwania się tą bronią.
1.rapier.JPG

Reasumując –
Za rapier możemy uznać broń białą, jednoręczną, posiadającą podkrzyże – ricasso – z dostępem od strony rękojeści do ujmowania broni poprzez przełożeniem palców przez jelec, w osłonie - pas d'ane [„ośla podkowa”]
– oraz głownią przeznaczoną do pchnięć.
Jeżeli głownia pozwalała na cięcia, miało to – w technikach fechtunku - drugorzędne znaczenie
[1]

Rapier był bronią wyłącznie cywilną, używaną przez dworzan i bogatych mieszczan, do celów obronnych jak i pojedynków. [2]
Słowo – la rapière – użyto pierwszy raz we Francji [1470 r], na pogardliwe określenie broni smukłej i zbyt długiej.
Noszonej przez Hiszpanów do stroju – „spada ropera” – "miecz do płaszcza". W wieku XVI-tym rapier nabrał swojego
charakterystycznego kształtu i rozprzestrzenił się w Anglii i krajach Niemiec pod nazwą - Rappier lub Rapir.
2.rapier.1.JPG

Nowy typ [rodzaj] oprawy broni białej – jakim był rozbudowany furdyment rapiera, wywarł duży wpływ na oprawę innej broni.
Do jednego furdymentu [oprawy] stosowano kilka głowni.
Głownię rapierową lekką – do stroju i pojedynków, w czasach pokoju - broń która spełniała założenia konstrukcyjne rapiera.
Oraz głownię konstrukcji mieczowej – cięższą, do użycia w czasie wojny - broń która spełniała cechy funkcjonalności miecza.
Historycy, nie mogąc sobie poradzić z tym faktem – przyjmując oprawę za wykładnię rodzaju broni i na niej się opierając,
wydumali pojęcie „mieczorapier” – czyli mieczowe głownie oprawiane w rapierowe rękojeści. [3]
Termin wielce karkołomny, jak i nieuprawomocniony. Jako że – miecza tegoż nie możemy ująć na sposób rapiera.
A co za tym idzie, nie możemy stosować technik fechtunku – przynależnych rapierowi.
Broń tak „skomponowana” powinna być klasyfikowana jako miecz – bez znaczenia na sposób i typ oprawy.
A warunkuje to sposób władania tym orężem, jak i zakres możliwych do wykonania technik
5.rapier.miecz.JPG


Nieścisłości w klasyfikacji H. Seitz’a – powielone przez historyków.

H. Seitz. W swoim opracowaniu „Blankwaffen” wydanym w Brunszwik w 1968 roku
w tomie 2-gim na stronach 30-32 - klasyfikuje rapiery i umieszcza je w sześciu typach.
Z. Żygulski w swoim opracowaniu pomija typ 6-ty – który zakwalifikował jako – koncerze – i słusznie.
Natomiast pozostałe pięć typów przyjmuje jako podstawową klasyfikację typów rapierów


Broń klasyfikowana jako rapiery typu -1 -3 -4
6.rapiery.jpg

Przeanalizujmy kolejne typy klasyfikowane jako rapiery, posługując się opisem Z. Żygulskiego.
Typ-1

„…Rapiery o rękojeści krzyżowej, odmiana niderlandzko-szwedzka….najbardziej spokrewnione z mieczami. Miały one głowice owoidalne lub spłaszczone sercowate, z oślą podkową lub bocznym pierścieniem, czasem po prostu z paluchem. Do tej klasy Seitz zaliczył również rapiery z bocznym kabłąkiem”.
1.miecz niderlandzki.JPG

W jednym przypadku Seitz - a za nim inni historycy - miał rację, jest to broń niderlandzko-szwedzka.
Ale nie rapier a – miecz – i na nic tutaj opis elementów rękojeści przypominający rękojeść rapierową,
gdy broń spełnia wszelkie kryteria miecza i w taki sposób była używana.
Miecz ten ewoluował w szwedzki miecz kawaleryjski z 1653 roku.
rap.1..jpg

Typ-3

„…..rapier o dość szerokiej głowni, przeznaczonej do cięcia i kłucia, posiadający rękojeść o budowie ograniczonej do esowatego jelca, przechodzącego w kabłąk sięgający gruszkowatej lub cebulastej głowicy. W miejscu osadzenia trzonu na głowni, rozpościerała się zwykle sercowata, dziurkowana tarcza, obrzeżona obłękami. Ten rodzaj rapiera używany był z reguły przez kawalerzystów. Jeden zaś z jego wariantów, o gładkich, obłych kształtach głowicy i obudowy, nosi nazwę szpady walońskiej.”
3.walon.JPG

W jednym przypadku Seitz miał rację – jest to szpada walońska, nazywana również pałaszem walońskim,
co bardziej odpowiada cechom konstrukcyjnym dla tego rodzaju broni.
Bez względu na to czy kształty głowicy – i obudowy - są obłe i gładkie, nie można zaklasyfikować tego pałasza do rapierów.
A poza tym, rapier był bronią cywilną i nijak go włożyć w ręce kawalerzysty. Ewidentna nadinterpretacja.
Techniki walki rapierem – jak i jego konstrukcja – nie nadają się do użycia przez jazdę zbrojną.
Natomiast pałasz waloński – jak najbardziej – broń "zmilitaryzowana" używana przez kawalerię.
5.walon.JPG

Typ-4

„….Kolejny typ nosi nazwę rapiera koszowego i charakteryzuje się głownią średniej długości (ok.80 cm; szer. u nasady 40-50 mm), zwykle ze zbroczami, rękojeść z całym systemem kabłąków i obłęków, tworzących pełną osłonę dla dłoni. Broń ta była wybitnie wojskowa, zarówno jazdy jak i piechoty......w Wenecji rozwinął się rapier koszowy tzw. schiavona”
Do tego typu Z. Żygulski [za Sitz’em] przypisał trzy rodzaje broni białej – oznaczając je kolejno – a – b – c -
W podtypie – a – zaklasyfikowano szkocki – Broadsword z rękojeścią Basket-hilt - czyli z furdymentem koszowym.
3.basket.JPG

I jak najbardziej – jest to oprawa koszowa rękojeści, o rozbudowanym systemie tarczek i obłęków.
W dużej ilości odmian stylistycznych, jak i ażurów dekoracyjnych tarczek oprawy.
Jednocześnie – Anglowie i Sasi – znając pojęcie rapiera, nawet im do głowy nie przyszło, aby tę broń nazwać rapierem i tak go klasyfikować. Broń tej konstrukcji, to - rodzaj pałasza – określany jako Broadsword ["szeroki miecz"].
W pełni odpowiadający charakterystyce, przypisanej pałaszowi. A co za tym idzie i technikom fechtunku.
W jednym historycy mają rację – broń w pełni bojowa, chętnie używana przez jazdę jak i piechotę.
9.basket.JPG

W podtypie – b – zaklasyfikowano angielski miecz - Backsword z oprawą - Mortuary Hilt
3.mortuary.JPG

W istocie – rodzimy Brytyjski typ oprawy - Mortuary Hilt – czyli oprawa „pogrzebowa” , nazwana tak ku uczczeniu pamięci egzekucji króla Karola I Stuarta w 1649 roku. Co nie do końca jest logiczne. Oprawa tego typu znana była już wcześniej, a powiązanie jej ze ścięciem Karola I może być spowodowane tym, że na oprawach tego stylu wykonywano dekor w formie podobizn Karola i Henrietty.
Broń ta używana była – i kojarzona jest – z Oliverem Cromwell’em, rzecz jasna bez dekoru pary królewskiej.
Pomijając dekor oprawy, a koncentrując się na konstrukcji którą Anglicy nazywają – Backsword – [ „miecz obronny” ].
Typ tej broni należy klasyfikować jako miecz, a ściślej ujmując jako – rodzaj pałasza. Broń w pełni bojowa.
4.mortuary.JPG

W podtypie – c – zaklasyfikowano włoską [wenecką] broń - Schiavona
5.schiaw.JPG

Wszystko się zgadza. Schiavona jest bronią pochodzenia weneckiego, posiada rękojeść typu - Basket-hilt.
Czyli w pełni koszową, zastępującą [dawną] „pancerną” rękawicę, jednocześnie głownia jest zbyt szeroka
i zbyt krótka, aby mogła uchodzić za głownię rapierową. Tak samo jak konstrukcja oprawy, nie pozwalająca na ujęcie rapierowe.
Jak by nie naciągać faktów – schiavona jest rodzajem pałasza, a jej konstrukcja determinuje jej używanie.
W zakresie technik walki, przewidujących - w większości - pełen zakres cięć. Broń w pełni bojowa.
Używana – najczęściej – w formacjach pieszych, nadająca się również do walki z konia.
7.schiaw.JPG

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Wszystkie – trzy – typy mieczy, które zostały sklasyfikowane jako – rapiery. Nic wspólnego z rapierami nie mają.
Posunę się dalej i powiem, że nawet oprawy tych mieczy, nie są spójne ze stylistyką oprawy rapiera.
A biorąc pod uwagę rodzaj osadzenia oprawy, a co za tym idzie i uwarunkowanie ujęcia broni,
które to [ujęcie] determinuje metodę działania ujętą bronią, zawężając techniki fechtunku do możliwości,
to żaden z tych trzech typów nie odpowiada – i nie przystaje – do rapiera.
Z racji tego, utworzenie tych trzech typów – rozszerzając – „rodzinę rapierów” jest nieuzasadnione i błędne.

Z całej klasyfikacji rapiera – przeprowadzonej przez H. Seitz’a i powielonej – później – przez grono historyków,
jedynie typ 2-gi oraz 5-ty – odpowiada broni określanej jako - rapier.

Dochodzi do tego nieuzasadnione zakwalifikowanie - do typu rapiera - budowy rękojeści. Opisywane w literaturze polskich bronioznawców. Co skutkuje powielaniem takich - błędnych - informacji.
rapier.budowa..jpg

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] – wczesna szkoła szermierki rapierem, opierała się na technikach adoptowanych z długiego miecza.
Dawało to możliwość cięć jak i sztychów. Stosowanie zasłon parujących, przechodzących w pchnięcia trafiające przeciwnika.
Wraz z rozwojem broni – dla fechtunku rapierem – przyjęto zasadę „nie daj się trafić”
co uwarunkowało rozbudowę ochrony ręki, poprzez system obłęków, koszy i dzwonów.
A techniki szermiercze rapierem skoncentrowano na zasłonach dynamicznych, kończących akcję sztychem.

[2] – fakt występowania rapiera na polach bitewnych, wiąże się – bezpośrednio – z błędnym zaliczeniem
innych typów broni białej do „rodziny rapierów” – co uczynił H. Seitz, a po nim inni historycy.
Nie biorąc pod uwagę faktu, że rapier był bronią cywilną, opisywali wojska jazdy uzbrojone w rapiery
– zamiast po prostu - w miecze i pałasze.

[3] – tak oprawiony miecz zobaczyć można na obrazie Velasqueza - „Książe Olivares”
花は桜木人は武士

Awatar użytkownika
toyotomi
Administrator
Posty: 3396
Rejestracja: 08 mar 2016, 22:58
Lokalizacja: EU/de

Re: Rapier - fakty konstrukcyjne

Postautor: toyotomi » 14 sty 2018, 14:09

Rapier

Broń biała długa, jednoręczna, posiadająca podkrzyże – ricasso – z dostępem od strony rękojeści do ujmowania broni poprzez przełożenie palców [wskazującego i kciuka] przez jelec, z osłoną palców - pas d'ane [„ośla podkowa”],
oraz specyficznie rozbudowaną formą furdymentu, nastawioną na maksymalną ochronę dłoni szermierza.
Rapier jest ewolucyjną formą średniowiecznego miecza rycerskiego. Pojawił się na zachodzie Europy [Hiszpania] w XVI wieku i z końcem XVII wieku ewoluował w szpadę.

Pochodzenie

Rapier pojawił się w Europie za sprawą Hiszpanów z początkiem XVI wieku, [1]
w odpowiedzi na zapotrzebowanie broni dla ludności cywilnej, broni służącej do pojedynków, na które nastała „moda”
– pojedynków nieumawianych, na zasadzie „tu i teraz”.
Noszony przez dworzan i bogatych mieszczan uzyskał miano - „spada ropera” – czyli miecz do płaszcza / stroju.
W krajach anglo-saskich posługiwano się określeniem - Rappier lub Rapir.
Nie przyjęła tej nazwy włoska szkoła fechtunku – we Włoszech rapier funkcjonował jako – spada – czyli miecz. [2]


Charakterystyka broni

Rapier – to broń o długiej, wąskiej, kolnej głowni z rozbudowaną oprawa rękojeści, której konstrukcja umożliwia specyficzne ujęcie broni, determinujące precyzyjne prowadzenie broni i zadawanie skutecznych pchnięć. Długość i waga rapiera – średnio ok. 1,2 kg – porównywalna jest z egzemplarzami mieczy długich. Jednocześnie cienka i wąska głownia, oraz konstrukcja rękojeści z głowicą trzonu, przesuwała środek ciężkości i kumulował go - niemal że – w samej rękojeści, co sprawiało że rapier pozwalał się doskonale prowadzić i precyzyjnie kierować w wybrany punkt. Długa i cienka głownia, była konstrukcją sztywną, pozwalającą utrzymywać przeciwnika na dystans. Jednocześnie głownia o tej konstrukcji, wrażliwa jest na uderzenia i narażona na złamanie. W związku z tym nie nadaje się do twardych zasłon, co skutkowało techniką lekkich dynamicznych odbić zakończonych atakiem – pchnięciem.
Wyodrębnić możemy dwa wiodące style rapierów – jak i zarówno szkoły szermiercze.
Rapier Hiszpański – jego długość wynosiła ok. 1 metra. Oprawy tych rapierów dosyć szybko ewoluowały w kierunku rapierów dzwonowych. Technika fechtunku w całej gamie pchnięć, dopuszczała również cięcia.
Rapier Włoski – był znacznie dłuższy, ok. 1,25 metra. Oprawy tych rapierów pozostawały w formie klasycznej – czyli obłękowej. Techniki fechtunku przewidywały jedynie pchnięcia.


Elementy – wyodrębnione w konstrukcji rapiera
1.el.konstr.rap.JPG

Głownia – konstrukcja

Głownie rapierów są długie i zawierają się w wymiarze od 90-ciu do 130-tu cm.
Szerokości głowni u nasady 2,2 – 3,5 cm do 1,5 cm przy sztychu. Ricasso na głowniach zawierało się w wymiarze,
najczęściej 3 – 5 cm długości, o przekroju poprzecznym prostokątnym. [3]
Głownie wczesnych rapierów osiągają szerokość ok 4 cm, zwężając się - gwałtownie - do 1,5 cm przy sztychu.
Przekroje głowni – najczęściej romboidalne – czwór, lub sześcio graniaste.
Rzadziej występowały głownie o przekroju soczewkowym jak i płaskim [4]
Występowały również głownie z żebrem [ością] usztywniającym, oraz głownie ażurowe – z „oknami” w strudzinach
Najczęściej spotykane głownie mają długość ok. 1 m. Dłuższe rapiery należą do włoskiej grupy broni [5]
a także do rodziny tzw. „rapierów saksońskich” . [6]

Oprawa – charakterystyka oprawy obłękowej.
1.oprawa rapiera.JPG

Kierując się – i biorąc pod uwagę – charakterystyczne cechy konstrukcyjne głowni rapierowych.
A także sposoby i techniki fechtunku przypisane tym głowniom, możemy sklasyfikować rodzinę rapierów.
Zestawiając je w typach, uwzględniających rodzaj i styl furdymentu, od czasu pojawienia się rapiera, do ostatniego
- w historii tej broni – typu oprawy, poprzez kolejne mutacje.

[klasyfikacja własna – uwzględniająca pojęcia bronioznawstwa angielskiego, dla poszczególnych opraw]
1.rapier.systematyka.JPG

Typ. 1 – Rapiery – WCZESNE
Pierwsze formy rapierów, wyodrębnione z miecza. Głownia posiadająca ricasso z nader prostą oprawą, która nie chroniła w pełni dłoni ani palców szermierza.
- a
Oprawa mieczowa z cienkim, długim jelcem. Niewyformowany kabłąk jelca. Ośle podkowy, bez dodatkowych pierścieni poziomych, czy skośnych. Niewykształcone pętle wewnętrzne osłony. Dosyć szybko pojawia się szczątkowy pierścień boczny, chociaż konstrukcyjnie – bardziej - jako łącznik oślej podkowy, niż dodatkowa osłona palców. Angielski odnośnik do tego typu - Side sword – nie klasyfikuje tej broni jako rapier. Jednocześnie broń ta wyczerpuje znamiona cech wczesnego rapiera.
- b -
Przy rękojeści pojawia się kabłąk jelca. Ramiona jelca występują w formie prostej lub wygiętej „esowato”.
Oślą podkowę łączy pierścień poziomy, przybierający formę ochrony palców. Jedynie przed ześlizgnięciem się głowni przeciwnika. Palce nie były jeszcze chronione przed celowo zadanym cięciem kierowanym na rękę.
1.side.rapier.JPG

Typ. 2 – Rapiery – OBŁĘKOWE -
Najliczniejsza grupa opraw rapierowych. Praktycznie –klasyczna - forma rapierowej rękojeści, kojarzonej z tą bronią. Skonstruowana z licznych obłęków i pierścieni, w założeniu – poprawiająca ochronę dłoni szermierza.
W bronioznawstwie angielskim, ten typ rękojeści określany jest jako – Swept-hilt.
- a
Początkowe oprawy typu obłękowego, posiadały nieznaczne rozbudowanie ochrony palców – w przestrzeni ricasso - w postaci pierścieni przednich poziomych i skośnych. Ramiona jelca mogą występować proste, lub wygięte „esowato” w płaszczyźnie głowni – przednie ramię jelca wygięte w formę pałąka. Proste ramiona jelca posiadają kabłąk.
Odmiana tej oprawy – w bronioznawstwie angielskim – określana jest jako – Ring-hilt. Określenie to "rozciągane" jest czasem na rapiery o rozbudowanych obłękjach, co jest zabiegiem nieuzasadnionym.
1.obłęk.1.jpg

- b
Podstawowy typ konstrukcji, oraz elementy – rozwiniętych opraw obłękowych -
Kabłąk jelca oraz ośla podkowa podstawą rozbudowy furdymentu.
Osłona przednia, zewnętrzna [tercja] – pierścień poziomy, oraz dwa pierścienie skośne.
Z zewnętrznego pierścienia skośnego, wyprowadzony obłęk boczny przedni jelca, łączący się z kabłąkiem w połowie jego długości.
Osłona tylna, wewnętrzna [ kwarta] – potrójne lub poczwórne ramiona pętli osłony, wyprowadzone w obłęk boczny tylny, łączący się z kabłąkiem, w połowie jego długości.
1.obłęk.4.JPG

Odmianą tej konstrukcji, są oprawy w których ramiona pętli - osłony wewnętrznej - nie przechodzą w obłęk boczny,
ale są montowane do przedniego ramienia jelca, a obłęk boczny wewnętrzny wyprowadzony jest z zewnętrznego ramienia pętli.
1.obłęk.6.JPG

Wariantem klasycznej oprawy obłękowej, jest rękojeść o jelcu wygiętym „esowato” w płaszczyźnie głowni,
oraz przednim pierścieniu poziomym, podniesionym w kierunku rękojeści, co w rezultacie tworzy trzy pierścienie przednie, skośne.
1.obłęk.2.JPG

Kolejne progresje furdymentów obłękowych, polegały na dołożeniu – do podstawowej formy – kolejnych elementów, jak i zmianie stylistycznej linii obłęków, pierścieni i pętli. Jako poszczególnych detali, bądź całości oprawy. Pierścień przedni poziomy, przybierał również formę wypełnienia w kształcie małej tarczki.
2.obłęk.1.JPG

Niezależnie od skomplikowania przebiegu elementów furdymentu, oprawy rapierów obłękowych charakteryzują się - asymetrią
– to znaczy – inny układ elementów osłony zewnętrznej [tercji] oraz inny układ elementów osłony wewnętrznej [kwarty].

Typ. 3 – Rapiery – KOSZOWE
Charakterystyką tych opraw rapierowych jest – symetria – to znaczy elementy osłony zewnętrznej jak i wewnętrznej są tożsame w stylistyce i konstrukcji. Tworzą one rodzaj – mniej lub bardziej – rozbudowanego kosza chroniącego dłoń szermierza.
- a -
Klasycznym reprezentantem oprawy koszowej, jest rapier – w bronioznawstwie angielskim nazywany – Seven ring-Hilt.
Kosz składający się z siedmiu pierścieni, od strony głowni „podparty” tarczkami. Pierścienie łączone są ze sobą od strony siecznej
i tylca głowni. Proste, lub wygięte "esowato" ramiona jelca, z kabłąkiem i obłękami – zewnętrznym i wewnętrznym.
Obłęki boczne wyprowadzone z zewnętrznego pierścienia kosza, łączą się z kabłąkiem w połowie jego długości.
1.7ring.tarczka.1.JPG

- b
Wariantem odmiany koszowej – są oprawy powielające stylistycznie – seven ring hilt – jednocześnie o różnej ilości pierścieni.
Różna może być – również – wielkość tarczek przy głowni, jak i ich forma.
Różny kształt i forma ramion jelca, przy występującym – niemalże zawsze – kabłąku i obłękach jelca.
1.kosz.2.JPG

- c
Odmianą oprawy koszowej – z angielska nazywanej – Shell- Hilt jest – oprawa „muszlowa”.
Konstrukcyjnie, furdyment ten oparty jest na dwóch tarczkach „muszlach” – zewnętrznej i wewnętrznej,
połączonych pierścieniami po stronie siecznej i tylca głowni, oraz łączących się z kabłąkiem jelca, obłękami
– zewnętrznym i wewnętrznym, wyprowadzonymi z obrzeży muszli bądź pierścieni spinających muszle.
Rapiery te – w większości – posiadają długie i proste ramiona jelca.
1.shel.3.JPG

Specyficzna mutacja oprawy muszlowej, swoją konstrukcję opiera na furdymencie obłękowym,
do którego dołożono tarczki w formie muszli. Pomimo asymetrii obłęków, dołożone muszle czynią tę oprawę symetryczną.
Stylizując osłonę w formę kosza osłaniającego dłoń.
Obłęki występują – najczęściej – w formie klasycznej, rapierowej. Ramiona jelca proste, bądź wygięte „esowato”.
Anglicy nazywają tę oprawę - Shell Swept Hilt. Co łączy w sobie dwa typy opraw – obłękową i muszlową.
2.basket.muszla.JPG

- d
Osobniczą – w swojej konstrukcji i stylistyce – odmianą furdymentu rapierów koszowych
jest oprawa nazywana - Pappenheimer – powstała w Niemczech ok. 1630 roku, skąd „rozniosła” się na Europę. [7]
Podstawą tej konstrukcji są – rozłożone symetrycznie [po stronie wewnętrznej i zewnętrznej] dwa pierścienie skośne.
Z których mniejszy, wypełniony jest tarczką ażurową – z wycinanymi otworami różnego kształtu.
Tarczki te i pierścienie, połączone są – różnej formy – pętlami, tworząc rodzaj osłonowego kosza.
Wczesne konstrukcje oprawy – Pappenheimer – posiadały ramiona jelca proste, bez kabłąka. Kolejne mutacje rozwojowe posiadają jelec wygięty „esowato” – w płaszczyźnie głowni, oraz kabłąk. Z pierścieni wyprowadzone obłęki boczne, które łączą się z kabłąkiem w połowie jego długości.
1.papenheimer.1.JPG

Typ. 4 – Rapiery – DZWONOWE
Oprawy te – w angielskojęzycznym bronioznawstwie – określane są częściej jako - Cup-hilt – rękojeść „kielichowa”.
Można spotkać również określenie - Bell-shaped Hilt – co odpowiada naszej nomenklaturze, jako rapiery – dzwonowe.
Ostatni typ oprawy w historii rozwoju rapiera. Konstrukcja pochodząca z Hiszpanii z I-szej połowy XVII wieku.
- a
Modelowa konstrukcja oprawy dzwonowej – to półkulista czasza wykonana z blachy, chroniąca rękojeść razem z ricasso.
Kielich ten mógł być pełny, bądź wycinany ażurowo – w całości, bądź w części obrzeża.
Wewnątrz dzwonu zachowano konstrukcyjnie oślą podkowę. Ramiona jelca, długie, cienkie i proste.
Występuje kabłąk jelca, jednocześnie brak obłęków bocznych. W mocno ażurowych dzwonach, mogą występować pierścienie [wewnętrzny i zewnętrzny] – spinające / tworzące kryzę dla ażurowego dzwonu.
1.cup.6.JPG

- b
Mutacją modelowej konstrukcji oprawy dzwonowej – jest forma – najczęściej ażurowego, bądź filigranowego dzwonu, który konstrukcyjnie wyciągnięty jest w kabłąk jelca. Wczesne rapiery tej mutacji posiadały proste ramiona jelca. Przednie ramię jelca, nie zawsze przechodziło przez dzwon. Wraz z rozwojem – ramiona jelca przybrały wygięcie „esowate” w płaszczyźnie głowni. [8]
Pojawiają się również obłęki boczne. Ośla podkowa pozostaje - nieodłącznym - elementem konstrukcyjnym.
1.cup.2.JPG

- c
Wariantem mutacji – b – jest oprawa, której konstrukcja dzwonu, zredukowana jest do płytkiej, elipsoidalnej czaszy, która wyciągnięta jest w płaski kabłąk jelca, bądź mocowana do kabłąka w połowie jego długości.
Ramiona jelca – w większości – proste, krótkie. Czasem lekko wygięte. Ośla podkowa, może występować lub jej brak.
Konstrukcja pozbawiona dodatkowych obłęków, czy pierścieni.
2.cup.JPG

- d
Ostatnia forma rozwojowa oprawy dzwonowej – jest zarazem ostatnią formą oprawy w historii rapierów. [9]
Charakterystyką tej konstrukcji jest niewielkich rozmiarów, płytka czasza – powstała po zredukowaniu rozmiaru dzwonu.
Ramiona jelca proste, bądź pozostawione jedynie tylne ramię jelca. Kabłąk jelca pozbawiony obłęków bocznych.
Ośla podkowa, oprócz osłony spełnia również rolę łącznika czaszy z jelcem.
Oprawy te, w angielskojęzycznym bronioznawstwie, nazywane są - Dish-hilt - rękojeść „półmiskowa”
1.dish.JPG

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
W powyższej klasyfikacji a co za tym idzie i systematyce – przyjęto podstawowe cechy konstrukcyjne, które pozwalają na wyróżnienie poszczególnych typów i grup. Cechy te są powtarzalne i symptomatyczne dla danego typu czy też grupy.
Jednostkowe mutacje w poszczególnym typie lub grupie, bez następstwa iteracji, nie klasyfikowano jako odmienność typu lub grupy. Pozostawiając je w tym typie – grupie - w którym zmutowane cechy były najbliżej tożsame z już określonymi cechami.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] – wczesne konstrukcje w typie rapiera znane są już w końcu XV wieku, jednocześnie początek rozwoju broni o tych cechach przyjmuje się na wiek XVI.

[2] – wiąże się to z pogardliwym określeniem – zwolenników klasycznej szermierki – na rapier, które brzmi po włosku – raspiere
co znaczy – pogrzebacz. Wrażliwi na szyderstwa – zwolennicy walki rapierem – nie używali tej nazwy, określając rapier jako – miecz.
Brak jednoznacznego określenia typu broni przez Włochów, nastręczało – i nastręcza – dużo problemów co do klasyfikacji i typologii uzbrojenia, jak i technik szermierczych, dla ich broni.

[3] – przekrój taki pozwalał – przełożonym palcom – „wyczuć” położenie głowni rapiera, jak i ułatwiał nadawanie kierunku obrotowego w stosunku do osi głowni.

[4] – głownie o przekroju soczewkowym, charakterystyczne są we wczesnych rapierach, których techniki fechtunku przewidywały, oprócz zadawania sztychu – cięcia. Ewolucja technik szermierczych - dosyć szybko - doprowadziła do używania rapiera jako broni kolnej. I całość technik skoncentrowała wokół zadawania sztychu.
Z tegoż względu rapier traktowany jest jako broń kolna.

[5] – głownie z żebrem charakteryzowały się dużą sztywnością, przy niewielkim przekroju poprzecznym. Najczęściej używane przy długich [110-130 cm] rapierach włoskich, których techniki fechtunku oparte były na pchnięciach. Głownie te były często spłaszczane na sztychu w formę obosiecznego liścia, co umożliwiało stosowanie – scramaccioni – szybkich, płytkich cięć na twarz i rękę – technika „nękania” przeciwnika.
Głownie ażurowe, były lżejsze, przy zachowaniu swojej sztywności, co przy ciężarze rapiera miało duże znaczenie.

[6] – rapiery saksońskie – rodzina wczesnych rapierów, z charakterystycznym furdymentem stylistycznie nawiązującym do miecza. Konstrukcyjnie odpowiadające zasadom rapierów, jednocześnie – ze względu na używanie tej broni przez ciężką jazdę, bronioznawcy chcą umieszczać rapier saksoński w typie koncerzy.
Bierze tutaj górę zasada – zbyt sztywno, pojmowana - że rapier jest bronią cywilną.
Jako że broń ta spełnia wymogi techniczne rapiera, grupa ta pasuje – jak najbardziej do tej klasy broni.
[grupa ta wymaga odrębnego opracowania]

[7] – nazwa oprawy – Pappenheimer – przyjęta została od marszałka – Gottfried’a Heinrich’a Graf’a zu Pappenheim,
który spopularyzował ten typ oprawy rapierowej.

[8] – z traktatów szermierczych rapierem, możemy wywnioskować, że taka konstrukcja ramion jelca, służyła do chwytania – a wraz z tym do blokowania / zatrzymania - głowni rapiera przeciwnika.

[9] – z tej formy – bezpośrednio wywodzą się – szpady.
花は桜木人は武士

Awatar użytkownika
toyotomi
Administrator
Posty: 3396
Rejestracja: 08 mar 2016, 22:58
Lokalizacja: EU/de

Re: Rapier - charakterystyka broni - typy konstrukcyjne.

Postautor: toyotomi » 20 sty 2018, 23:23

Pojęcia nieścisłe i nieuzasadnione - w terminologii dotyczącej rapiera.

Trudno powiedzieć skąd wzięło się pojęcie określające wszystkie typy opraw rapierowych nazwą – KOSZ.
W różnych opracowaniach można przeczytać takie oto pojęcie –
"...kosz w kształcie dzwonu", lub „…kosz obłękowy”
Przecież to jest bez sensu. – KOSZ – jest jednym z typów opraw rapierów i jako pojęcie o rodzaju i stylistyce konstrukcji oprawy, powinien funkcjonować – i przynależny jest – tylko dla tego odrębnego [od innych opraw] typu.
W oprawie rapiera - KOSZ - tworzy symetryczny typ osłony rękojeści. Skonstruowany jest z systemu gęsto ułożonych pierścieni, obłęków i (lub) tarczek.[1]
Błędnym jest nazwanie "koszem" - oprawy obłękowej - która konstrukcyjnie nigdy nie była i nie będzie koszem.
Tak samo jak błędnym jest nazwanie "koszem" - oprawy dzwonowej - która po prostu jest dzwonem a nie koszem.
A już całkowitym nonsensem jest nazwanie "koszem" - opraw rapierów wczesnych - w których kosza nie ma ani śladu.

Używanie potocznego pojęcia jakim jest "kosz" - do ogółu opraw rapierowych - jest niczym nie uzasadnione. Upraszcza jedynie terminologię nazewnictwa, prymitywizując nomenklaturę elementów - ściśle określonych i rozpoznawalnych, pod względem konstrukcyjnym, jak i stylistycznym.

Ktoś kiedyś napisał „….Furdyment, inaczej zwany też koszem” – i poszedł w świat – groch z kapustą. Powielany do dziś.
Furdyment – staropolskie określenie na rozbudowaną oprawę broni białej, w porównaniu z prostym jelcem.
Nigdzie w historii nie porównywano furdymentu do żadnego - „kosza”
Słownik języka polskiego W. Doroszewskiego, podaje przykłady na użycie pojęcia - furdyment -
"...widzisz waszmość tę szablę – ozwał się pan towarzysz , uderzając po furdymencie, aż się sajdak zadzwonił.”
Określenie - „pan towarzysz” – jest jednoznaczne z husarzem, który używał – specyficznej - szabli husarskiej, której oprawy nikt – nigdy - nie nazwał - „koszem”
Dalej w słowniku możemy przeczytać – „...furdyment - prawdopodobnie zniekształcone włoskie – guardamano = ochrona ręki.”
Określenie to – guardamano – jest tożsame z ogólnym określeniem – garda – jako osłona przy rękojeści broni białej.
I w żadnej terminologii bronioznawczej nie jesteśmy w stanie zestawić, ogólnego pojęcia – gardy – z domniemanym „koszem.”

Jak to pojęcie - "kosza" - zaczęło funkcjonować..?
Furdyment - jest określeniem na rozbudowaną osłonę rękojeści. Rapiery - poza wczesnymi - mają taką stylistykę oprawy.
Dodatkowo jeden z typów oprawy nazywany jest – po angielsku - Basket-hilt, a po hiszpansku – Barquilla.
Oczywiście w tłumaczeniu na język polski daje nam – oprawę koszową – ale pojęcie to dotyczy tylko tego typu oprawy z mutacjami.
W zachodnim bronioznawstwie – w którym rapiery funkcjonowały, razem z historią ich rozwoju – nikt nigdy nie określił ogółu opraw rękojeści rapierowych – „koszem” [2]

Ze względów – wyżej opisanych – używanie pojęcia „kosz” – dla ogółu opraw rapierowych, jest bezpodstawne, niewłaściwe i błędne, na dodatek – fałszujące prawdziwy obraz terminologii broni – jaką jest rapier.

Większych bredni, na temat oprawy rapierów - jak we wszechobecnej "bzduropedii" - nie znajdziemy w żadnej literaturze.
1.typy koszy.JPG

Niestety - bzdury powielane w wielu publikacjach - najczęściej internetowych blogach, czy stronach tematycznych. Poczyniło to
i jeszcze poczyni znaczne szkody, w pojęciach bronioznawczych - które z biegiem czasu będą nie do naprawienia.

Dla odmiany i poprawy nastroju - wspaniale opisany rapier w MWP
1.rapier.mwp.JPG

Warto przeczytać - moim zdaniem klasyczny - pappenheimer.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] – pojęcie oprawy koszowej ma również zastosowanie w innych [niż rapier] rodzajach broni białej, które możemy w tym rozważaniu pominąć - bez szkody dla meritum.

[2] – w Polsce rapiery jako broń rodzima – nie funkcjonowały. Logicznym jest, przyjęcie terminologii tych krajów, w których rapier był częścią historii.
花は桜木人は武士

Awatar użytkownika
toyotomi
Administrator
Posty: 3396
Rejestracja: 08 mar 2016, 22:58
Lokalizacja: EU/de

Rapiery - repliki

Postautor: toyotomi » 21 sty 2018, 13:13

Błędy – w stylistyce i konstrukcji oprawy rapierów – repliki.

Można – z całą odpowiedzialnością – stwierdzić, że rapier jest najczęściej replikowany z wszystkich rodzajów broni białej długiej. Wszystko było by w porządku, bo w replikach nie ma nic negatywnego, a wręcz przeciwnie, młodsze pokolenie może obcować z modelami uzbrojenia funkcjonującymi przed wiekami.
Właściwie – było by – bo tak do końca to nie jest.
W wielu przypadkach firmy produkujące repliki, nie starają się – w ogóle – o podstawową zgodność konstrukcyjną – z historyczną bronią, jedynie „tworzą własne oprawy” rapierowe.
I w tym nie było by problemu – gdyby nie podpis reklamowy pod zdjęciem broni – „…rapier włoski XVII w”

Najczęściej replikowane są rapiery z oprawą obłękową – co zrozumiałe – każdy widząc powie – rapier.
Pomimo mnogości rozwiązań, konstrukcją opraw obłękowych - rządzą pewne zasady, zachowywane i stosowane
przez wykonawców tych opraw – w epoce.
Podstawą / trzonem – konstrukcji obłękowej jest - osłona ręki i palców w przestrzeni ricasso -
# - osłona zewnętrzna [tercja] w postaci pierścieni,
# - osłona wewnętrzna [kwarta] w postaci pętli [kontr-gardy].
Taki układ określał i warunkował typ oprawy obłękowej. Która mogła być - i często była - rozbudowana o dodatkowe elementy.
[przedstawia to szkic schematyczny]
1.podstawa obłęku.JPG

W replikach zdarzają się oprawy „odwrócone” – opisane jako
„…An Italian swept hilt rapier of the form common from 1580-1620.” - co niezgodne jest z prawdą.
1.błąd.rap.JPG

Innymi – istotnymi pod względem konstrukcji – są drobne fragmenty, nie mającymi odniesienia w rzeczywistości.
1.replika.JPG

Najokrutniej wypaczającymi historię – są repliki, które w żadnym calu nie powinny nazywać się – replikami rapierów.
Co najwyżej – broń fantasy – podobna stylistycznie do rapiera – bo z oryginalnym rapierem nie ma to nic wspólnego.
Jeżeli firmy produkujące repliki broni, chcą uwspółcześniać dawną broń i tworzyć „nowe” współczesne modele – to niech to robią. Tylko niech nie piszą że to replika XVII-go czy innego wieku.
1.replika.2.JPG

Przeglądając produkcję replik, jak i rynek zarzucony tymi replikami, można stwierdzić, że jest sporo dobrych
– zgodnych z oryginałami – replik.
Ale tak samo dużo jest błędnych konstrukcji, które nie odtwarzają – nie tyle konkretnych oryginałów
– co w ogóle opraw obłękowych.

Wynika z tego jeden wniosek – poznając broń jaką jest rapier i korzystając z replik – jako materiału poglądowego –
nie przyniesie nic dobrego, a jedyne może skutkować błędnym wyobrażeniem o oprawie rapierowej.
花は桜木人は武士


Wróć do „Rapiery”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość